Terug naar overzicht

Klassiekers democratische rechtsstaat #6: Onrechtstaat – Ahmet Altan, I will never see the world again


Dat er veel wordt geschreven over ‘de rechtsstaat’ en dat bij vrijwel elke misstand in de politiek wordt gezegd dat ‘de bijl aan de wortel van de rechtsstaat’ wordt gezet (of variaties op die eerlijk gezegd wat lelijke beeldspraak), mag bekend worden verondersteld. Dat er klassiekers in de literatuur en films zijn die de rechtsstaat beter dan menig staatsrechtelijk handboek kunnen illustreren, zal uit de overige bijdragen op deze site wel blijken. Maar wat het betekent in een rechtsstaat te leven, wordt naar mijn overtuiging pas echt duidelijk als je wordt geconfronteerd met wat ik zou willen noemen een ‘onrechtstaat’. Dat fenomeen wordt tegelijkertijd indringend en terloops beschreven in een boekje dat ik als een instant classic beschouw: Ahmet Altan, I will never see the world again (Granta Books, London 2019).

Half april 2021 werd bekend dat de 71-jarige Turkse schrijver en journalist Ahmet Altan werd ontslagen uit de gevangenis, nadat hij door het hof van cassatie was vrijgesproken. Altan werd in 2016, vlak na de mislukte coup in Turkije van juli van dat jaar, gearresteerd en gevangengezet op basis van Kafkaesque beschuldigingen door het regime van Erdoğan. Altan’s leven was vanaf dat moment beperkt tot een cel van 4 meter lang.

Het manuscript van I will never see the world again werd uit de gevangenis gesmokkeld. De overpeinzingen in het boek vormen een indrukwekkende getuigenis van de verbeeldingskracht van Altan, van zijn soevereine opstelling in deze bizarre situatie en van zijn edelmoedige en voorbeeldige levenshouding. Het is bovendien vanuit literair oogpunt een heel goed boek, door zijn observaties in de gevangenis, door zijn stijl en door zijn wijsheid.

In het hoofdstuk The Judge’s Concern’ beschrijft Altan in 31 regels hoe hij op basis van flinterdun bewijs wordt veroordeeld, door een rechtbank van drie rechters. Aanvankelijk wordt hij aangeklaagd als ‘religieus putschist’, met als bewijs drie columns en een televisieoptreden.

Tien dagen later wordt hij weer voor deze rechtbank gedagvaard (in de gevangenis) – deze keer omdat hij een ‘Marxistische terrorist’ zou zijn, op basis van dezelfde column die hem eerder tot ‘religieus putschist’ bestempelde. Tijdens de tweede rechtszaak wordt zijn advocaat voortdurend gemaand zijn pleidooi kort te houden. Dan gaan de rechters beraadslagen en zetten zij hun microfoons uit. De beraadslaging duurt hooguit 3 minuten.

Iets te vroeg zet de voorzitter de microfoon weer aan. Zijn laatste zin is daardoor voor iedereen hoorbaar: ‘My gosh, we will miss the five o’ clock!’.

De voorzitter zit erover in dat de rechters de bus van vijf uur zullen missen.
Altan schrijft:
‘Then he read the verdict against me:
‘Six years in prison.’
Within three minutes, I had been sentenced to six years, and the judges had
missed the service bus.
We were both upset, but I think the judge was more upset than me.’

Lees I will never see the world again.

Over de auteurs

Carla Zoethout

Carla Zoethout is hoogleraar Constitutioneel recht aan de Open Universiteit en universitair hoofddocent Staatsrecht aan de Universiteit van Amsterdam.

Reacties

Andere blogs uit deze reeks
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #22: Rechters en wetenschap
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #21: De toekomst en het verleden
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #20: De gepolariseerde benoeming van Brett Kavanaugh
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #19: Dante en de rechtsstaat: Heb de gerechtigheid lief
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #18: Kafka
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #17: Robert Alexy en proportionaliteit in Nederland
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #16: Gelijkheid en maakbaarheid
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #15: Het gevaar van overheidstoezicht en risicominimalisering
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #14: De rechtsstaat als ambtsstaat – hoofdrol voor het theater
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #13: Het bestuursrecht der werkelijkheid
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #12: Hoe de bestuursstaat te rechtvaardigen blijft
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #11: Het verhaal van het recht in een democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #10: Radbruch en de rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #9: Z-lofzang op de dappere politicus, ode aan de kritische pers
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #8: Preventieve sancties in de rechtstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #7: Locke en lockdown in Amsterdam
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #5: 60 jaar na eichmann in Jeruzalem
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #4: Wij slaven van Suriname
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #3: Turing, slimme technologie en vrijheid
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #2: De wet als partituur
Klassiekers democratische rechtsstaat
Klassiekers democratische rechtsstaat #1: Een ‘allochtoon’ in de hoge raad en loving